Âm nhạc

(Lại nghĩ linh tinh)

Người ta hay có câu rằng: khi ngôn ngữ bất lực, hãy để âm nhạc lên tiếng. Nếu âm nhạc đã trườn vượt được những giới hạn của từ ngữ để thấm sâu các ngóc ngách của cảm xúc tâm hồn thì việc cắt nghĩa về nó bằng từ ngữ làm sao có thể đủ đầy được.

Nhớ Nguyễn Du tả tiếng đàn Kiều gảy khúc Chiêu Quân:

Trong như tiếng hạc bay qua,
Đục như tiếng suối mới sa nửa vời.
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa.

Cảnh nghe đàn của Kim Trọng khi ấy và cảm xúc của chàng Kim:

Ngọn đèn khi tỏ khi mờ,
Khiến người ngồi đó cũng ngơ ngẩn sầu.
Khi tựa gối khi cúi đầu,
Khi vò chín khúc khi chau đôi mày.
Rằng: Hay thì thật là hay,
Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào!
Lựa chi những bậc tiêu tao,
Dột lòng mình cũng nao nao lòng người?

Trong cái hay của tiếng đàn có cả nỗi ai oán đắng cay gửi vào đó, âm nhạc rộng rãi mà chi tiết; rõ ràng, thao thiết mà huyền bí muôn trùng.

Nhớ những đoạn ba hát, hồi mình còn bé tí, trong vở tuồng Quan Âm Thị Kính. Nhớ tiếng nhạc và tiếng ca trong những vở cải lương Hậu Nghệ Hằng Nga, Tống Trân Cúc Hoa, Thằng điên vùng Bến Hạ, Bên cầu dệt lụa...

Nhớ tiếng hát chèo í a, nhớ điệu hò Huế, nhớ những khúc dân ca...

Nhớ tiếng hát xẩm của người ăn mày ở chợ quê, nhớ tiếng rao bán nước, bán bánh trên tàu, ngân nga như một câu hát mời gọi: "Ai nước chè xanh đây, ai nước chè xanh nào..."

...

Nhớ những khi tâm trạng rối bời, mở một bản nhạc cổ điển. Nằm yên nghe muôn tiếng nhạc túa ra bao trùm căn phòng, hồn mình lặng lẽ đi theo tiếng nhạc. Rồi tự nhiên mọi thứ như được sắp xếp trở lại, có thứ có tự, ổn thỏa rành rẽ, đâu vào đấy. Mọi điều hỗn loạn khó khăn như đã được thanh lọc qua tiếng nhạc. Chợt nghe thấy cả sự yên tĩnh trong dòng nhạc đang chảy. Giấc ngủ đến khi nào không hay...