Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa

(Hôm nay nhớ quê, nhớ đến câu thơ trên của Bùi Giáng, hôm nọ tình cờ có bạn ở Vietphd đưa ra bốn câu thơ của ông mà mình ngồi phiêu diêu theo ông để phân tích bốn câu đã làm nhiều bạn thích thú, vài bạn thậm chí lấy làm chữ ký (một thời hoặc hiện thời), phân tích xong mà thấy chưa thỏa (tự thấy giống một bài văn cấp 3 vậy) mong có người ném đá mà chả ai ném giúp, ngó bên nhà bạn Tung H –chuyên gia Bùi Giáng - có hẳn entry có tên Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm trong đó bạn có đưa bốn câu này mà ko thấy phân tích, thấy mình hóa ra cũng liều mạng, bạn Tung H và các bạn vào ném đá tớ đi!)

Đề bài: Bạn hãy phân tích 4 câu thơ sau của Bùi Giáng:

Hỏi tên ? Rằng biển xanh dâu
Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa
Gọi tên rằng một hai ba
Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm.

Bài làm:

Bùi Giáng rất yêu thích truyện Kiều của Nguyễn Du. Nhiều bài thơ của Bùi Giáng có cảm hứng từ Kiều. Đọc 4 câu thơ trên của Bùi Giáng tôi liên tưởng đến bốn câu này trong Kiều:

Hỏi tên, rằng Mã Giám Sinh
Hỏi quê, rằng Huyện Lâm Thanh cũng gần.
Quá niên trạc ngoại tứ tuần,
Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao.

Chân dung MGS hiện ra chỉ trong 4 câu thơ của Nguyễn Du, cũng bằng cấu trúc hỏi đáp ấy Bùi Giáng tự khai về mình:

Hỏi tên ? Rằng biển xanh dâu
Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa
Gọi tên rằng một hai ba
Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm.

Vậy con người của Bùi Giáng hiện ra thế nào. Nếu đoạn trên của Nguyễn Du tả họ Mã có một cái tên cụ thể, một quê quán xác định thì với Bùi Giáng: “Hỏi tên ? Rằng biển xanh dâu/ Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa”. Người ta biết gì về biển xanh dâu ngoài liên tưởng bãi biển nương dâu là ước lệ về sự thay đổi của thời gian. Bạn yên tâm với câu trả lời là một cái tên xác định và bạn hoang mang trước “Rằng biển xanh dâu”? Nhưng với con người ấy một cái tên đâu có ràng buộc được con người, đâu có khiến người ấy thôi mơ theo châu chấu chuồn chuồn, không lang thang chăn bò những đồi sim tím? Và sự thể thì con người cũng thay đổi khác gì dâu bể, một cái tên cụ thể liệu có làm ngừng sự thay đổi ấy không?

Hỏi quê? Rằng mộng ban đầu đã xa...

Bùi Giáng có lúc đã viết:

Lỡ từ lạc bước bước ra
Bước đi đi mãi đi là đi luôn

Quê đã hóa mộng ban đầu xa xôi cách nẻo, có tìm về cũng sao thấy được người xưa cảnh cũ, nhắc đến quê là nhắc đến niềm thương yêu luyến tiếc xưa cũ...
Tên- biển xanh dâu, quê- mộng ban đầu thì gọi tên sao đây, có đâu như họ Mã huyện Lâm Thanh, con người này đã lưu lạc theo thời gian và trời đất, đã hòa quyện với xoay vần dâu bể...

Hai câu tiếp: Gọi tên rằng một hai ba/ Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm, một, hai, ba... theo nhịp thời gian, theo chiều hòa nhập thấu hiểu... hiểu bằng gì, bằng diệu tưởng, bằng nghi tâm chứ không phải bằng cái tên tuổi quê quán xác định, không phải bằng cách nhìn hình thức mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao, lấy cái tâm tưởng hòa vào đất trời vời vợi ấy mà xác định đếm đo, mà tri ngộ với con người ấy. Bùi Giáng là như vậy.

Xin chào nhau giữa con đường
Mùa xuân phía trước miên trường phía sau...