Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa

(Hôm nay nhớ quê, nhớ đến câu thơ trên của Bùi Giáng, hôm nọ tình cờ có bạn ở Vietphd đưa ra bốn câu thơ của ông mà mình ngồi phiêu diêu theo ông để phân tích bốn câu đã làm nhiều bạn thích thú, vài bạn thậm chí lấy làm chữ ký (một thời hoặc hiện thời), phân tích xong mà thấy chưa thỏa (tự thấy giống một bài văn cấp 3 vậy) mong có người ném đá mà chả ai ném giúp, ngó bên nhà bạn Tung H –chuyên gia Bùi Giáng - có hẳn entry có tên Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm trong đó bạn có đưa bốn câu này mà ko thấy phân tích, thấy mình hóa ra cũng liều mạng, bạn Tung H và các bạn vào ném đá tớ đi!)

Đề bài: Bạn hãy phân tích 4 câu thơ sau của Bùi Giáng:

Hỏi tên ? Rằng biển xanh dâu
Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa
Gọi tên rằng một hai ba
Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm.

Bài làm:

Bùi Giáng rất yêu thích truyện Kiều của Nguyễn Du. Nhiều bài thơ của Bùi Giáng có cảm hứng từ Kiều. Đọc 4 câu thơ trên của Bùi Giáng tôi liên tưởng đến bốn câu này trong Kiều:

Hỏi tên, rằng Mã Giám Sinh
Hỏi quê, rằng Huyện Lâm Thanh cũng gần.
Quá niên trạc ngoại tứ tuần,
Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao.

Chân dung MGS hiện ra chỉ trong 4 câu thơ của Nguyễn Du, cũng bằng cấu trúc hỏi đáp ấy Bùi Giáng tự khai về mình:

Hỏi tên ? Rằng biển xanh dâu
Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa
Gọi tên rằng một hai ba
Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm.

Vậy con người của Bùi Giáng hiện ra thế nào. Nếu đoạn trên của Nguyễn Du tả họ Mã có một cái tên cụ thể, một quê quán xác định thì với Bùi Giáng: “Hỏi tên ? Rằng biển xanh dâu/ Hỏi quê ? Rằng mộng ban đầu đã xa”. Người ta biết gì về biển xanh dâu ngoài liên tưởng bãi biển nương dâu là ước lệ về sự thay đổi của thời gian. Bạn yên tâm với câu trả lời là một cái tên xác định và bạn hoang mang trước “Rằng biển xanh dâu”? Nhưng với con người ấy một cái tên đâu có ràng buộc được con người, đâu có khiến người ấy thôi mơ theo châu chấu chuồn chuồn, không lang thang chăn bò những đồi sim tím? Và sự thể thì con người cũng thay đổi khác gì dâu bể, một cái tên cụ thể liệu có làm ngừng sự thay đổi ấy không?

Hỏi quê? Rằng mộng ban đầu đã xa...

Bùi Giáng có lúc đã viết:

Lỡ từ lạc bước bước ra
Bước đi đi mãi đi là đi luôn

Quê đã hóa mộng ban đầu xa xôi cách nẻo, có tìm về cũng sao thấy được người xưa cảnh cũ, nhắc đến quê là nhắc đến niềm thương yêu luyến tiếc xưa cũ...
Tên- biển xanh dâu, quê- mộng ban đầu thì gọi tên sao đây, có đâu như họ Mã huyện Lâm Thanh, con người này đã lưu lạc theo thời gian và trời đất, đã hòa quyện với xoay vần dâu bể...

Hai câu tiếp: Gọi tên rằng một hai ba/ Đếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm, một, hai, ba... theo nhịp thời gian, theo chiều hòa nhập thấu hiểu... hiểu bằng gì, bằng diệu tưởng, bằng nghi tâm chứ không phải bằng cái tên tuổi quê quán xác định, không phải bằng cách nhìn hình thức mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao, lấy cái tâm tưởng hòa vào đất trời vời vợi ấy mà xác định đếm đo, mà tri ngộ với con người ấy. Bùi Giáng là như vậy.

Xin chào nhau giữa con đường
Mùa xuân phía trước miên trường phía sau...

Ảnh năm nay

Hôm qua chụp mấy cái ảnh này để bạn Tung H xem "zoom" năm nay nhân thể so cảnh đầu thu năm nay với cuối thu năm ngoái. Toàn chụp qua cửa kính cả nên ảnh không được nét. Vẫn từ cửa sổ tầng 7 như năm ngoái.



Quay trái


Chính giữa


Quay phải

Từ ô cửa sổ

Ảnh cuối thu năm ngoái. Giờ thì mới đang đầu thu, màu vàng xâm chiếm màu xanh, sớm nắng đêm lạnh làm lá chuyển màu mỗi ngày một nhanh hơn.

Anh trai

Bữa trước nghe anh trai nói do tình cờ mà vào đọc blog "cô Y.", thấy ngượng muốn chui vào đâu đó quá. Ở nhà mọi người tất bật lo công việc, lo cuộc sống có đâu thời gian lên mạng vẩn vơ. Mình ngượng vì vậy, ngượng hơn chút nữa khi cái phần người bấy lâu chỉ nuôi dưỡng bằng mạng ảo sẽ bị kết hợp đồng nhất với con người thật và xem xét bởi một người vô cùng gần gũi với mình kể từ khi được mẹ cha sinh ra. Anh trai, từ khi con trai đi học toàn gọi thay con bằng đại từ bác, "bác V.".

Đấy là chuyện bữa trước, bữa nay thì ngồi nhớ anh trai, đánh liều viết nguyên entry về bác. Chuyện xưa chuyện nay, hiện đến trong đầu thế nào thì gõ xuống như vậy, cho nỗi nhớ xuôi dòng, bác đọc bác có cười: "sao sến thế mầy?", em cũng chịu.

Anh trai là một trong rất ít người trong cuộc đời mình mà mình có thể ngồi bên mà chẳng cần nói câu nào. Cảm giác yên bình dễ chịu. Cảm giác đó có từ bao giờ không nhớ, có lẽ từ rất lâu rồi. Bé lớn lên đã được anh trông, đi đâu toàn đi với anh, chẳng sợ đứa nào bắt nạt. Anh hơn mình 4 tuổi, mẹ kể khi mình bé nằm nôi anh đã biết trông, đẩy nôi em cho mẹ đi giặt dưới giếng hay nấu cơm dưới bếp, có lúc mải chạy ra ngõ chơi thấy em khóc lại chạy vào vừa đưa tít nôi vừa hát vống: em ới anh đây rồi, em ới anh đây rồi...

Năm tuổi có lúc theo anh đi học, anh ở bên trong lớp em đứng ngoài song cửa đợi anh học xong lại theo về. Anh học thuộc lòng em cũng đọc theo, bài "hôm nay học về cây, bài cô giảng thật hay, rễ cây hút nhựa đất, như cơm ăn hàng ngày..." là một trong những bài thuộc cùng với anh, từ khi chưa học. Hồi nhỏ 7, 8 tuổi có lần đi chơi bị thằng Hòa cùng tuổi ở cùng dãy nhà tập thể trêu chọc bèn chạy về mách anh, anh ra bênh oánh nó một cái nó về mách mẹ nó, chiều về bố mẹ nó sang kể tội với ba mình, ba đánh anh, mình đứng trong góc nhà khóc thút thít...

Lớn lên anh đi làm sớm rồi đi học nghề ở Tiệp khắc, mình đi học đại học, anh hay gửi đồ về đỡ ba mẹ và lo cho em ăn học. Hồi ấy anh đã có ý định ở lại châu Âu nhưng vì ba mẹ già mà anh về. Anh về san đất làm nhà lo lắng mọi điều cho gia đình. Em gái đi lấy chồng yên tâm đã có anh. Giờ em đi tít tắp mù xa, ở nhà có anh lo cho mẹ già. Mộ ba anh thường xuyên hương khói...

Em chợt hiểu vì sao em luôn cảm thấy yên tâm khi ở bên anh, lúc nào em cũng chỉ là đứa em gái nhỏ bên cạnh anh. Bồi hồi nhớ khi xưa anh dắt em ra ngõ, cái ngõ dài xuống dốc gập ghềnh đường hằn lõm sâu vì mưa xối. Đường đời dù xa lắc, chỉ cần ngoái lại ngày xưa là đã có bàn tay anh ở bên, em còn lo gì nữa?

7-9-2009
HY

Quê